Najstarsze słowiańskie stolice to kolebki dawnych plemion, ośrodki handlu, władzy i kultury, z których wyrastała tożsamość całych narodów. Praga, Kraków, Kijów czy Presław były centrami, gdzie krzyżowały się szlaki, rozwijały pierwsze państwowości i kształtowały mity założycielskie. Ich historia odsłania drogę, jaką przeszli Słowianie: od luźnych wspólnot plemiennych do potężnych organizmów politycznych średniowiecznej Europy.
1. Kijów (Ukraina)
- Jeden z najstarszych grodów słowiańskich, uznawany za kolebkę Rusi, założony przez rodowe plemiona Polan naddnieprzańskich. „Powieść minionych lat” (wczesne XII stulecie) opisuje Kijów jako ośrodek istniejący już w VII–VIII w. W źródłach z IX w. określany jest mianem „silnego centrum”, zaś w wieku X staje się stolicą ponadplemiennego państwa pod władzą dynastii Rurykowiczów. W tamtych czasach był potężnym węzłem handlowym na szlaku „od Waregów do Greków”, jak również kluczowym ośrodkiem Słowian Wschodnich i późniejszej Rusi Kijowskiej. Po chrzcie Rusi w 988 r. stał się także ogniskiem kultury i chrześcijaństwa.
- Mit i tradycja: legenda o braciach Kiju, Szczeku i Chorywie.
2. Praga (Czechy)
- Centralna stolica księstwa, później królestwa Czech i jedno z najstarszych oraz najlepiej rozwiniętych miast politycznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Teren zamieszkiwany już od młodszej epoki kamiennej. Pierwszy gród, Hradczany, powstał u schyłku IX w. nad Wełtawą (wzmianki źródłowe ok. 885–890 r.). W drugiej połowie X w. przekształcił się w Pragę – znaczny ośrodek miejski o charakterze rzemieślniczo-handlowym, łączący Morawy, ziemie Serbołużyczan, Bałtyk i Dunaj. Miasto zaczęło się dynamicznie rozwijać na przełomie X–XI w., stając się największym ówczesnym europejskim targiem niewolników.
- Mit i tradycja: według legendy Pragę założyła prorokująca księżna Libusza, ujrzawszy w wizji „miasto, którego sława sięgnie gwiazd”.
3. Kraków (Polska)
- Ślady celowego zasiedlenia Wawelu datują się od VII–VIII wieku, a nawet wcześniej (osady neolityczne). Był centrum kultowym i władczym plemienia Wiślan na długo przed Mieszkiem I. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z kroniki kupca Ibrahima ibn Jakuba z ok. 965–966 r., gdzie opisuje on Kraków jako potężny gród, z doskonale rozwiniętym zapleczem rzemieślniczym. Od X wieku przekształcił się w główną siedzibę władców państwa Piastów, wyrastając na potężny ośrodek kulturowo-handlowy przy szlaku łączącym Morawy (Praga), Ruś (Kijów) i Bałtyk (m.in. handel niewolnikami oraz bursztynem). Od ok. 1038 r. stał się główną stolicą Polski.
- Mit i tradycja: legenda przypisuje założenie grodu księciu Krakowi, pogromcy smoka.
4. Presław (Wielki Presław) – Bułgaria
- Datowany na IX wiek, ale założony na starszym grodzie tracko-słowiańskim. Stolica Pierwszego Carstwa Bułgarskiego (IX-X w.). Działała tu słynna szkoła presławska – potężny ośrodek piśmiennictwa, sztuki i duchowości. To właśnie w Presławiu kształtowała się wczesna kultura starobułgarska oraz język staro-cerkiewnosłowiański, które później wpłynęły na rozwój kultury innych narodów słowiańskich. W licznych klasztorach kwitła twórczość literacka i przekładowa, działało także skryptorium kierowane przez uczniów Konstatntyna i Metodego (z Presławiem wiąże się powstanie oraz rozpowszechnienie cyrylicy). Miejscowość znana również z produkcji ozdobnej ceramiki budowlanej, pokrytej barwną polewą.
- Mit i tradycja: według dawnych bułgarskich podań Wielki Presław bywał nazywany „Złotym Miastem” z powodu swego bogactwa oraz legendy o białym jeleniu z oczami błyszczącymi jak bursztyn.
Coś z Beskidów
W Beskidach nie było żadnej wielkiej stolicy Słowian, lecz teren ten posiadał wiele grodzisk i był ważny jako strefa przejściowa między poszczególnymi plemionami. Stanowił zaplecze państwa Wiślan oraz późniejszej Małopolski. Najbardziej znanym dużym ośrodkiem słowiańskim w Beskidach jest Żywiec (tzw. Grodzisko nad Sołą na górze Grojec,IX-X w.) – miejsce kontaktów handlowych pomiędzy Słowianami północnymi a karpackimi oraz, według niektórych badaczy – punkt graniczny między państwem wielkomorawskim a Wiślanami.
srebrni.pl 